O Level Revision : Shona - Chiratidzi - Chinongedzo
Chiratidzi izwi rinotendeka pane chiri kutaurwa nezvacho. Tine zviratidzo zvekuri, uyezve tine zviratidzi zvepedyo.
Chinoratidza kana kunongedza chinhu sokuti:
- Mota iyo
- Vanhu ava
- Dzimwe idzo
Maumbirwo echiratidzi
Zviratidzi zvine mhando mbiri dzinoti:
a) chiratidzi chepedyo b) chiratidzi chekure
Zviratidzi zvepedyo zvinoumbwa seizvi:
chitsigisi + chiratidzamupanda
|
a- |
+ |
-va |
= |
ava |
|
i- |
+ |
-ri |
= |
iri |
|
u- |
+ |
-mu |
= |
umu |
Zviratidzi zvekure zvinoumbwa seizvi:
chitsigisi + chiratidzamupanda + nzvovera (o)
|
a- |
+ |
-v- |
+ |
-o |
= |
avo |
|
i- |
+ |
-ch- |
+ |
-o |
= |
icho |
|
u- |
+ |
-m- |
+ |
-o |
= |
umo |
Cherechedzo
Zviratidzi zvose zvingava zvepedyo kana zvekure zvine zvitsigisi zvitatu zvinoti, a-, i-, na u-.
Mabasa ezviratidzi
Chiratidzi chepedyo:
- a) Chinoratidza zvinhu kana chinhu chiri pedyo chiri kuoneka kana kubatika nevari kutaura sokuti:
(i) Nyama iyi ine mafuta.
(ii) Hembe iyi yakambopfekwa. (iii) Demo iri rinoda kurodzwa.
- b) Chinogona kutaura pamusoro pechinhu chinozivikanwa navanhu vari kutaurirana asi chisiri kubatika sokuti:
(i) Vanhu ava vakazofara.
(ii) Simbe iyi yakazofa nenzara.
Chiratidzi chekure:
a) Chinoratidza kunongedza chinhu chiri kure chisingabatike asi chichioneka sokuti:
(i) Pachikoro apo
(i) Mumunda umo mune chibage.
b) Chinoreva chinhu chiri kure zvekuti chinogona kusaoneka kana kubatika asi chichizivikanwa navanhu vari kutaurirana sokuti:
(i) Mwedzi unouya uyo ndoda kutenga mota. (i) Vhiki rinouya iro tichasakura bindu.
Mibvunzo
Nyatsoongorora mazwi aya ugopindura mibvunzo iri pasi pawo.
ava urwo ichi idzo isvo uyu
umu apa utwo idzi iri
a) Ronga mazwi aya muzvikwata zviviri ugopa zita rechikwata chega chega.
b) Tsanangura maumbirwo ezvikwata zvawadoma pamusoro aya uchipa mienzaniso yakakodzera.
c) Iwo mazwi aya anoita basa rei? Tsigira zvizere.
