O Level Revision : Shona - Nyaudzosingwi ne zvisazitasingwi

Nyaudzosingwi izwi rinoratidza maitikiro, maririro kana mamiriro echinhu sezvinongoitwa nechiito. Muchikamu chino tinoda kutarisa kuti nyaudzosingwi dzinotsanangurwa sei.

Nyaudzosingwi izwi rinoratidza maitikiro, maririro kana mamiriro echinhu sezvinongoitwa nechiito. Muchikamu chino tinoda kutarisa kuti nyaudzosingwi dzinotsanangurwa sei.

 

 

Heunoi mienzaniso wekutsanangura nyaudzosingwi

 

Nyaudzosingwi

Tsanangudzo

nyakata

kunyorovera

tsva-a

kusviba

ziro

kunyarara

rabu

kurara

bvu-u

kuseka

nde-e

kutarisa

dzvamu

kusimuka

tashu

kuguta

 

 

Mibvunzo

Tsanangura nyaudzosingwi dzinotevera:

  1. mha-a                           
  2. gudu                             
  3. ndure                            
  4. dhwa                            
  5. pepu                             
  6. chechetere                    
  7. kanha                           
  8. rukutu                          
  9. dhugu                           
  10. ngandu                   

DUDZIRAMUTAURO - Zvisazitasingwi

 

 

Chisazitasingwi izwi rinogona kushanda rakamiririra zita sokuti:

Tawanda anoenda kwaMutare Chishanu chega chega.

Iye anoenda  kwaMutare Chishanu chega chega.

 

Tikatarisa pamienzaniso yapiwa, tinoona kuti chirevo chepiri hachina zita rokuti Tawanda nokuti panzvimbo paro pakamiririrwa nechisazitasingwi iye.

Mashandiro echisazitasingwi

 

a) Chisazitasingwi chinogona  kushanda  panzvimbo  yezita  somuenzaniso  wapiwa pamusoro.

b) Chisazitasingwi chinogonawo zvakare kushanda pamwe chete nezita somuenzaniso:

 

 

Ivo baba vakaenda kundovhima.

Mhando dzezvisazitasingwi

 

Kune mhando mbiri dzezvisazitasingwi dzinoti:

a) Zvisazitasingwi zvedungamunhu/zvevanhu (nenhamba)

b) Zvisazitasingwi zvemipanda (nenhamba)

Zvisazitasingwi zvemhando yokutanga zvine mhandonyana dzemunhu wokutanga, munhu wechipiri nemunhu wechitatu. Tarisa mienzaniso iri pazasi:

 

 

 

Ushoma

Uzhinji

Munhu wekutanga

Ini

Isu

 

Munhu wechipiri

 

Iwe

 

Imi

Munhu wechitatu

Iye

Ivo

 

 

Maumbirwo

 

a) Zvisazitasingwi zvemhando yokutanga zvinoumbwa sezvizvi: Chitsigisi +  Chiratidzamunhu

I-        +     -ni > ini

I-        +     -we > iwe

Chitsigisi

+

Chiratidzamupanda

+

Nzvovera (o)

i-

+

-dz-

+

-o

i-

+

-m-

+

-o

 

 

b) Zvisazitasingwi zvemipanda (nenhamba) zvinoumbwa sezvizvi:

Mupanda                    Chisazitasingwi

1                                   iye

1a                                 ivo

Iye (Manyika/Ndau)

2                                   ivo

2a                                 ivo

2b                                 ivo

Iye (Manyika/Ndau)

3                                   iwo

4                                   iyo

5                                   iro

6                                   iwo

7                                   icho

8                                   izvo

9                                   iyo

10                                 idzo

11                                 irwo

12                                 iko

13                                 itwo

14                                 ihwo

15                                 iko

16                                 ipo

17                                 iko

18                                 imo

19                                 isvo

20                                 -

21                                 iro

 

Zvisazitasingwi zvese zvine chitsigisi chimwe chete chinova /i-/. Pakutaura chitsigisi ichi munhu anotarisirwa kukwidza izwi sokuti icho, iro, iko.

 

 

Zviratidzamupanda -dz- na -m- zvinomirira mupanda 10 uye 18 inova ine mazita akaita semombe (10) mumba (18).

 

Mibvunzo

 

Tsanangura  nzira   mbiri   dzekuumba   nadzo   zvisazitasingwi.   Ipa   mienzaniso yakakodzera.       (6)

Zvisazitasingwi zvinoita mabasa api? Tsigira mhinduro yako zvizere.                   (3)