O Level Revision : Shona - Nyaudzosingwi ne zvisazitasingwi
Nyaudzosingwi izwi rinoratidza maitikiro, maririro kana mamiriro echinhu sezvinongoitwa nechiito. Muchikamu chino tinoda kutarisa kuti nyaudzosingwi dzinotsanangurwa sei.
Nyaudzosingwi izwi rinoratidza maitikiro, maririro kana mamiriro echinhu sezvinongoitwa nechiito. Muchikamu chino tinoda kutarisa kuti nyaudzosingwi dzinotsanangurwa sei.
Heunoi mienzaniso wekutsanangura nyaudzosingwi
Nyaudzosingwi |
Tsanangudzo |
nyakata |
kunyorovera |
tsva-a |
kusviba |
ziro |
kunyarara |
rabu |
kurara |
bvu-u |
kuseka |
nde-e |
kutarisa |
dzvamu |
kusimuka |
tashu |
kuguta |
Mibvunzo
Tsanangura nyaudzosingwi dzinotevera:
- mha-a
- gudu
- ndure
- dhwa
- pepu
- chechetere
- kanha
- rukutu
- dhugu
- ngandu
DUDZIRAMUTAURO - Zvisazitasingwi
Chisazitasingwi izwi rinogona kushanda rakamiririra zita sokuti:
Tawanda anoenda kwaMutare Chishanu chega chega.
Iye anoenda kwaMutare Chishanu chega chega.
Tikatarisa pamienzaniso yapiwa, tinoona kuti chirevo chepiri hachina zita rokuti Tawanda nokuti panzvimbo paro pakamiririrwa nechisazitasingwi iye.
Mashandiro echisazitasingwi
a) Chisazitasingwi chinogona kushanda panzvimbo yezita somuenzaniso wapiwa pamusoro.
b) Chisazitasingwi chinogonawo zvakare kushanda pamwe chete nezita somuenzaniso:
Ivo baba vakaenda kundovhima.
Mhando dzezvisazitasingwi
Kune mhando mbiri dzezvisazitasingwi dzinoti:
a) Zvisazitasingwi zvedungamunhu/zvevanhu (nenhamba)
b) Zvisazitasingwi zvemipanda (nenhamba)
Zvisazitasingwi zvemhando yokutanga zvine mhandonyana dzemunhu wokutanga, munhu wechipiri nemunhu wechitatu. Tarisa mienzaniso iri pazasi:
|
Ushoma |
Uzhinji |
Munhu wekutanga |
Ini |
Isu |
Munhu wechipiri |
Iwe |
Imi |
Munhu wechitatu |
Iye |
Ivo |
Maumbirwo
a) Zvisazitasingwi zvemhando yokutanga zvinoumbwa sezvizvi: Chitsigisi + Chiratidzamunhu
I- + -ni > ini
I- + -we > iwe
|
b) Zvisazitasingwi zvemipanda (nenhamba) zvinoumbwa sezvizvi:
Mupanda Chisazitasingwi
1 iye
1a ivo
Iye (Manyika/Ndau)
2 ivo
2a ivo
2b ivo
Iye (Manyika/Ndau)
3 iwo
4 iyo
5 iro
6 iwo
7 icho
8 izvo
9 iyo
10 idzo
11 irwo
12 iko
13 itwo
14 ihwo
15 iko
16 ipo
17 iko
18 imo
19 isvo
20 -
21 iro
Zvisazitasingwi zvese zvine chitsigisi chimwe chete chinova /i-/. Pakutaura chitsigisi ichi munhu anotarisirwa kukwidza izwi sokuti icho, iro, iko.
Zviratidzamupanda -dz- na -m- zvinomirira mupanda 10 uye 18 inova ine mazita akaita semombe (10) mumba (18).
Mibvunzo
Tsanangura nzira mbiri dzekuumba nadzo zvisazitasingwi. Ipa mienzaniso yakakodzera. (6)
Zvisazitasingwi zvinoita mabasa api? Tsigira mhinduro yako zvizere. (3)